माघ ६, सल्यान ।
नेपालको राजनीतिक विभाजनलाई विभिन्न समयमा विभिन्न आधारहरू लिएर गर्ने गरेको पाइन्छ । यसको इतिहास लाई हेर्दा भिमसेन थापाको पालामा नेपाललाई ३९ जिल्लामा विभाजन गरिएकाे थियो । वीर शमशेरको पालामा पहाडतर्फ २३ जिल्ला र तराई तर्फ १२ गरी जम्मा ३५ जिल्लामा विभाजन गरिएको थियो ।
२०१८ साल वैशाख १ गते तत्कालीन राजा महेन्द्रले १४ अञ्चल र ७५ जिल्लामा विभाजन गरेका थिए । २०१५ को आम निर्वाचनमा नेपाललाइ १०९ निर्वाचन क्षेत्रमा विभाजन गरिएको थियो । जसबेला सल्यान जिल्लामा ५ वटा निर्वाचन क्षेत्र थिए ।
त्यसबखत सल्यान जिल्लाबाट निर्वाचित हुने प्रतिनिधि सभा सदस्यहरुमा सल्यान पश्चिमोत्तर (७८) राजा स्वयंप्रकाश विक्रम शाह, सल्यान मध्यपश्चिम (७९ ) नेबबहादुर मल्ल, सल्यान उत्तरपश्चिम (८० ) गणेशप्रसाद शर्मा, सल्यान पूर्व दक्षिण (८१) जुद्ध बहादुर खत्री र सल्यान पूर्व उत्तर (८२ ) टेक बहादुर घर्ती रहेका थिए । त्यसबेला नेव बहादुर मल्ल सहायक वन मन्त्रीसमेत बने ।
सल्यान जिल्लाकाे सिमाङ्कनलाइ हेर्ने हाे भने यसकाे इतिहास लामाे छ । सल्यानकाे अस्तित्व बाईसे राज्य हुनुभन्दा अगाडी नै थियाे । मलय वर्माले आफ्नो जीवनकालमै आफ्ना छोरा सुमेरू वर्मालाई सल्यान राज्यकाे जिम्मा दिएका थिए । मलय वर्माकाे निधनपछि छाेरा सुमेरू वर्माकाे पालामा वि.सं. १४७५ मा सल्यान राज्य स्वतन्त्र भएकाे थियाे ।
त्यसपछि सल्यान राज्य विशाल हुँदै गयाे । वि.सं. १८२३ माघ २५ गते सल्यानी युवराज रणभिम शाह सँग पृथ्वीनारायण शाहले आफ्नी छोरी विलासकुमारीकाे बिहे गरिदिएपछि सल्यान राज्य झन शक्तिशाली र क्षेत्र ठुलाे हुँदै गयाे । भीमसेन थापाकाे पालमा वि.सं.१८६९ भाद्र ३ गते मंगलबारका दिन सल्यान राज्य नेपाल एकिकरण अभियान भित्र परेको थियाे ।
पछि राणकालिन अबस्थामा पनि सल्यान जिल्ला अन्तर्गत हालको सुर्खेत, जाजरकाेट, रुकुम, रोल्पा र दाङ जिल्लाको अधिकतम भाग यस जिल्लामा नै थियो । यस जिल्लाको क्षेत्र पनि ठूलो थियो र चौथो दर्जाको बडाहाकिमको दरवन्दी थियो । त्यसबेला नेपालमा सबैभन्दा ठुला जिल्लाकाे रुपमा सल्यान, जुम्ला, बाग्लुङ्ग, डाेटी जस्ता जिल्लाहरु थिए ।
ऐतिहासिक पृष्भुमिमा सल्यान राज्यलाई गोर्खाले वि.सं.१८४३, १८६५, १९०६ मा अधिनस्थ भएपनि २०१५ सालमाको संसदिय निर्वाचमा जिल्लाको रुप खडा भएको थियो । त्यसपछि २०१८ सालमा यस सल्यान जिल्लालाई कर्णाली, भेरी र राप्ती अञ्चलमा विभाजित गरिएकाे थियाे ।
२०१८ सालअघि सल्यान जिल्लाकाे सिमाना पुर्वमा (त्यसबेलाकाे प्युठान, गुल्मी र बाग्लुङ्ग जिल्ला), उत्तरमा (त्यसबेलाकाे जुम्ला जिल्ला), पश्चिममा (त्यसबेलाकाे दैलेख र डाेटी जिल्ला) र दक्षिणमा (त्यसबेलाकाे बर्दिया, बाँके र दाङ-देउखुरी जिल्ला) थिए ।
२०१८ साल वैशाख १ गते तत्कालीन राजा महेन्द्रले १४ अञ्चल ७५ जिल्लामा विभाजन गरेपछि सल्यान जिल्ला टुक्रिएर हालकाे जिल्ला बनेकाे हाे । २०१८ मा सल्यान जिल्लाबाट टुक्याइएर बनाइएका जिल्लाहरु राेल्पा, रुकुम, जाजरकाेट, सुर्खेत र दाङ हुन् ।
२०१८ पछि र २०७१ बैशाख २५ गते अघि सल्यान जिल्लालाइ ४७ वटा गाउँ विकास समिति र दुइ निर्वाचन क्षेत्रमा विभाजन गरिएकाे थियाे । २०७१ बैशाख २५ गते तत्कालिन ७ गा.वि.स मिलाएर शारदा नगरपालिका बनाइयाे भने त्यसपछि क्रमस: बागचाैर नगरपालिका पनि थपियाे । पछि संघिय नेपालकाे संरचनामा भने सल्यानलाई ३ वटा नगरपालिका र ७ वटा गाउँपालिका गरि १० वटा पालिकामा विभाजन गरियाे । त्यस्तै संघीय निर्वाचन क्षेत्रमा एक र प्रदेश निर्वाचन क्षेत्रमा दुई वटा बनाइएकाे छ ।
